Ngày 23/9/1945, chỉ sau 21 ngày Bác Hồ đọc bản “Tuyên ngôn độc lập” tại quảng trường Ba Đình lịch sử khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, thực dân Pháp với âm mưu xâm lược nước ta một lần nữa đã nổ súng gây hấn tại Nam bộ. Nhân dân Nam bộ đã phải bước vào cuộc kháng chiến chống Pháp, mở đầu cho cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, đồng thời biểu thị ý chí sắt son của quân và dân cả nước “Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, không chịu làm nô lệ!”
Các nhà sử học đều chung một nhận định: Chưa bao giờ trên đất nước Việt Nam lại nhiều kẻ thù đến thế. Chính quyền cách mạng vừa mới ra đời, vận mệnh dân tộc đã đứng trước tình thế “ngàn cân treo sợi tóc”. Vào thời điểm cách mạng Việt Nam đang giữa cơn phong ba bão táp ấy, thiên tài Hồ Chí Minh đã tỏa sáng rực rỡ với sứ mệnh lịch sử lái con thuyền cách mạng vượt mọi thác ghềnh. Ở Hà Nội, vừa lo đối phó với bọn Tưởng và bè lũ tay sai ở miền Bắc, Bác và Thường vụ Trung ương Đảng hàng giờ theo dõi chặt chẽ diễn biến phức tạp ở miền Nam. Bác căn dặn nhân dân Nam bộ bình tĩnh, nhân nhượng để giữ vững nền hòa bình. Nhưng dã tâm của thực dân Pháp là muốn đô hộ nước ta lần nữa và ngày 23/9 chúng đã nổ súng đánh chiếm sở cảnh sát, trụ sở UBND, nhà máy điện, kho bạc..., chúng đã buộc nhân dân ta phải cầm súng để bảo vệ nền độc lập tự do vừa mới giành được từ tay Nhật.
Sáng ngày 23/9/1945, cuộc họp gồm các đồng chí Hoàng Quốc Việt (Thường vụ Trung ương Đảng), Ung Văn Khiêm, Trần Văn Giàu, Nguyễn Văn Nguyễn, Phạm Ngọc Thạch, Huỳnh Văn Tiểng... đã quyết định vừa gửi điện xin chỉ thị Bác và Trung ương Đảng, vừa phát động nhân dân đứng lên chống quân xâm lược. Ủy ban Kháng chiến Nam bộ được thành lập do đồng chí Trần Văn Giàu làm Chủ tịch. Chiều ngày 23/9, Ủy ban Kháng chiến Nam bộ ra Tuyên cáo quốc dân khẳng định: “Cương quyết phấn đấu, toàn dân hãy đoàn kết để bảo vệ quốc gia”. Quân và dân Nam bộ, mở đầu là Sài Gòn - Chợ Lớn đã nhất tề đứng dậy, thay mặt nhân dân cả nước mở đầu cuộc kháng chiến.
Ngày 26/9/1945, qua làn sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam, Bác Hồ gửi gắm lòng mình qua lời kêu gọi: “Hỡi đồng bào Nam bộ! Nước ta vừa tranh quyền độc lập, thì đã gặp nạn ngoại xâm (…). Tôi chắc và đồng bào cả nước đều chắc vào lòng kiên quyết ái quốc của đồng bào Nam bộ. Chúng ta nên nhớ lời nói oanh liệt của nhà đại cách mạng Pháp “Thà chết tự do hơn sống nô lệ” (…). Chúng ta nhất định thắng lợi vì chúng ta có lực lượng đoàn kết của cả quốc dân. Chúng ta nhất định thắng lợi vì cuộc đấu tranh của chúng ta là chính đáng”. Người còn căn dặn chân tình tâm huyết: “Đối với người Pháp bị bắt trong lúc chiến tranh… phải đối đãi với họ khoan hồng. Phải làm cho thế giới, trước hết là làm cho dân Pháp biết rằng: chúng ta là quang minh chính đại. Chúng ta chỉ đòi quyền độc lập tự do, chứ chúng ta không vì tư thù tư oán, làm cho thế giới biết rằng chúng ta là một dân tộc văn minh, văn minh hơn bọn đi giết người, cướp nước”.
Hưởng ứng lời hiệu triệu của Chính phủ, của Chủ tịch Hồ Chí Minh, khắp các địa phương Bắc - Trung - Nam sục sôi hướng về Nam bộ “Cương quyết giành độc lập”, “Ủng hộ cuộc kháng chiến anh dũng của đồng bào Nam bộ”, phát động “Quỹ ủng hộ Nam bộ”, thanh niên nô nức tòng quân, các chi đội Nam tiến gấp rút lên đường vào Nam chiến đấu... Nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn đã triển khai nhiều biện pháp để bảo vệ thành quả cách mạng, các địa phương Nam bộ ra sức củng cố, xây dựng lực lượng vũ trang. Chiến trường Nam bộ thật sự quy tụ sức mạnh cả nước đứng lên chống thực dân Pháp xâm lược.
Có thể nói, Bác Hồ đã quan tâm chỉ đạo ngay từ đầu, xuyên suốt và dành những tình cảm đặc biệt cho Nam bộ kháng chiến. Người thay mặt đồng bào cả nước tặng đồng bào Nam bộ danh hiệu: “Thành đồng Tổ quốc”. 67 năm đã đi qua, những năm tháng hào hùng ngày ấy vẫn còn in đậm trong tâm trí của biết bao người. Lịch sử đã ghi những trang oanh liệt nhất, đánh dấu thêm một mốc son chói lọi kể từ Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Bác. Và như một sự liên kết không thể tách rời, khí thế hào hùng của ngày Nam bộ kháng chiến vẫn còn vang mãi trong lòng mỗi chúng ta. “Mùa thu rồi, ngày hăm ba, ta đi theo tiếng kêu sơn hà nguy biến. Rền khắp trời, lời hoan hô, dân quân Nam nhịp chân tiến ra trận tiền …”, những lời ca trong bài hát “Nam bộ kháng chiến” gợi cho chúng ta nhớ về một giai đoạn quật khởi của vùng đất Nam bộ “Thành đồng Tổ quốc”. Mùa thu năm ấy luôn là niềm tự hào, là nguồn động viên nhân dân ta, nhất là thế hệ trẻ vững bước tiến lên trên con đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày càng giàu đẹp dưới lá cờ vẻ vang của Đảng.
NGUYỄN VĂN THANH
